راه حق و راه گمراهان
جاثلیق (عالم نصرانی یا همان مسیحی) از امیر المؤمنین (علیه السلام) پرسید و گفت: « به من بگو آیا خداى عزّ و جلّ عرش را حمل می کند یا عرش او را حمل می کند؟ » حضرت فرمود: « خداى عزّ و جلّ حامل عرش و آسمان ها و زمین و آنچه در آن ها و میان آنهاست می باشد و این گفتار خود خداى عزّ و جلّ است: إِنَّ اللَّهَ یُمْسِکُ السَّموَتِ وَ الْأَرْضَ أَن تَزُولَا وَ لَئنِ زَالَتَا إِنْ أَمْسَکَهُمَا مِنْ أَحَدٍ مِّن بَعْدِهِ إِنَّهُ کاَنَ حَلِیمًا غَفُورًا (سوره فاطر، آیه 41) تحقیقا" خداست که نمى گذارد زمین و آسمان فرو ریزند و اگر فرو ریزد احدى بعد از خدا نیست که از ریختن آن ها جلوگیرى به عمل آورد و او حلیم و آمرزنده است.
جاثلیق گفت: «پس چگونه خدا می فرماید: وَ یَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّکَ فَوْقَهُمْ یَوْمَئِذٍ ثَمانِیَةٌ (سوره الحاقّه، آیه 17) در آن روز هشت نفر عرش پروردگار تو را در بالایشان حمل کنند.»
و شما گفتى خدا، عرش و آسمان ها و زمین را حمل کند.
حضرت فرمود: « همانا خداى تعالى عرش را از چهار نور آفرید. نور سرخى که هر سرخى از آن سرخى گرفت و نور سبزى که هر سبزى از آن سبزى یافت و نور زردى که هر زردى از آن زردى گرفت و نور سفیدى که از آن سفید شد و آن دانشى است که خدا به حاملین عطا فرموده است و آن نوری است از عظمت او، پس خدا به سبب عظمت و نورش دل هاى مؤمنان را بینا کرده است و به همان سبب نادانان با او دشمنى کرده اند و به همان سبب تمام مخلوق او که در آسمان ها و زمینند با اعمال مختلف و دین هاى همانند به سویش وسیله جویند. آن ها که از طریقى که خود او تعیین کرده است، رفتند به حق رسیدند و کسانى که به فکر خود و تقلید گمراهان تکیه کردند، گمراه شدند و بت و خورشید و ماه و ستاره و امثال آن را پرستیدند. بنابراین همگى محمولند و خدا آن ها را به سبب نور و عظمت و قدرتش حمل کند و آن ها بر زیان و سود و مرگ و زندگى و برخاستن از گور خود توانائى ندارند، همه چیز محمولست و خداى تبارک و تعالى آسمان و زمین و آنچه را به آن ها احاطه دارد، از افتادن نگهدارست و خداست زندگى هر چیز و روشنى هر چیز، منزهست و برترى بزرگى دارد از آنچه بناحق گویند.»
جاثلیق گفت: « به من خبر ده که خدا در کجاست؟»
امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «او اینجاست و اینجا و بالا و پائین و محیط بر ما و همراه ما چنان که فرماید: ما یَکُونُ مِنْ نَجْوى ثَلاثَة إِلَّا هُوَ رابِعُهُمْ وَ لا خَمْسَة إِلَّا هُوَ سادِسُهُمْ وَ لا أَدْنى مِنْ ذلِکَ وَ لا أَکْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَیْنَ ما کانُوا (سوره المجادله، آیه 7) رازگوئى میان سه نفر نباشد جز اینکه خدا چهارمین آن ها و نه میان پنج نفر جز اینکه او ششمین آن ها و نه کمتر از این و نه بیشتر باشد جز اینکه هر کجا باشند خدا با آنهاست.
بنابراین کرسى به آسمان ها و زمین و آنچه در میان آسمانها و زمین و آنچه در زیر خاک نمناک است احاطه دارد و اگر گفتار را آشکار و بلند کنى، پس هر آینه او پوشیده و پوشیده تر را می داند و همین است معنى قول خداى تعالى: وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّموتِ وَ الْأَرْضَ وَ لا یَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیم (سوره البقره، آیه 255) « کرسى خدا آسمان ها و زمین را فرا گرفته اند و نگهداشتنش بر او سنگینى نمی کند و او والا و بزرگست.»
پس کسانى که عرش را حمل می کنند، عالمانی هستند که خدا علم خود را به آن ها عطا فرموده است و آنچه خدا در ملکوتش آفریده و به برگزیدگانش و خلیلش ابراهیم (علی نبیّنا و آله و علیه السلام) نمایان شده است، از این چهار نور بیرون نیست که فرموده است: وَ کَذلِکَ نُرِی إِبْراهِیمَ مَلَکُوتَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لِیَکُونَ مِنَ الْمُوقِنِین (سوره الأنعام، آیه 75) بدینسان ملکوت آسمان ها و زمین را به ابراهیم نمایاندیم و براى اینکه از اهل یقین باشد.
چگونه ممکن است حاملین عرش، خدا را حمل کنند با آنکه به سبب زندگى او دل هاى ایشان زنده گشته و به سبب نور او به معرفتش هدایت شده اند.»
أصول کافی، جلد اول، کتاب توحید، باب عرش و کرسی، حدیث اول
